اخبار مربوط به هلیوم
کمبود جهانی هلیوم در سال‌های اخیر به دغدغه‌ای جدی بدل شده؛ زیرا عرضه این گاز مهم در جهان کاهش‌یافته است. هلیوم منبع کمیاب و ارزشمندی است که در صنایع مختلفی از جمله بهداشت و درمان، الکترونیک و هوافضا استفاده می‌شود. بااین‌حال، بسیار محدود عرضه می‌شود، زیرا عمدتاً از ذخایر گاز طبیعی استخراج می‌شود. تقاضا برای هلیوم نیز به دلیل خواص منحصربه‌فرد آن، مانند نقطه‌جوش کم، افزایش‌یافته است که آن را برای طیف وسیعی از کاربردها بهترین گزینه است.
این ناهمخوانی عرضه و تقاضا، علاوه بر تعطیلی کارخانه‌های هلیوم، همچنان کمبود هلیوم ۴٫۰ را در پی دارد. جهت دریافتن روندها و چالش‌ها، وضعیت فعلی و آینده این صنعت، گفت‌وگویی به میزبانی راب کاکریل و تام دی با مهمانانی به نام‌های لوک منیکام مؤسس LM Intelligas، ریچارد کلارک مؤسس و مشاور شرکت ۴He Helium و مازین بابیکار مدیرکل خدمات Gulf Helium انجام‌شده است.
منیکام با داشتن تجربه گسترده کار درهر دو صنعت گاز طبیعی مایع (LNG) و هلیوم، وضعیت ژئوپلیتیک فعلی صنعت هلیوم در سراسر جهان را این‌گونه توضیح داد: « به نظر می‌رسد کمبود هلیوم تا سال ۲۰۲۳ ادامه خواهد داشت. قرار بود برنامه‌ریزی‌های شرکت دانش‌بنیان ایرکوتسک و راه‌اندازی مجدد آمور کمی اوضاع را بهبود دهد، اما تأخیرها و جنگ غیرمنتظره بین روسیه و اوکراین کمبود عرضه هلیوم را تشدید کرده و احتمال ادامه دارشدن این وضعیت در سال‌های ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ را بیشتر کرد.»
چگونه می‌توان موانع مسیر تولید و صادرات مطمئن هلیوم را برطرف کرد؟
« برای انجام این کار، باید بر سه مورد سیاست، فرآیند تهیه و اجرا تمرکز کنیم. چالش اصلی تولید و صادرات مطمئن هلیوم اولویت‌بندی این سه مورد است.»
وی با اشاره به فرآیند تهیه چنین پروژه پیچیده‌ای، بر لزوم تمرکز بر بخش‌های حیاتی برای بقای پروژه‌های آمور و ایرکوتسک تأکید کرد. جنگ و تحریم‌های ناشی از آن نیز کمبودهایی را در فرآیند تهیه ایجاد می‌کند و محدودیت‌ها به این موضوع کمکی نمی‌کند.
او گفت، وقتی صحبت از اجرا و کارکنان می‌شود، یعنی آن گروه دانش‌بنیان باید حداقل ۱۲ ماه قبل از راه‌اندازی کاراصلی، از نزدیک باهم کار کنند. این هماهنگی برای انجام تعهدات تکمیلی جهت اطمینان از برآورده شدن عرضه موردنیاز است. چون تاریخ دقیق پایان جنگ مشخص نیست راه‌اندازی کارخانه‌ها را نمی‌توان پیش‌بینی کرد. فعلاً می‌توان به تخمینی حساب‌شده امیدوار بود. هنگامی‌که توجه به هر سه مورد مطرح‌شده در یک راستا قرار گیرد، کارخانه‌های هلیوم مایع ایرکوتسک و آمور قطعاً هلیوم تولید می‌کنند تا کمبود فعلی جهانی را کاهش دهند.
وی افزود: با توجه به ماهیت نامشخص جنگ، عقل حکم می‌کند که برای کمک به این صنعت ۱۲ تا ۱۸ ماه آینده را در پیش‌بینی‌ها دخیل نکنیم تا علاوه بر دستیابی به امنیت در عرضه هلیوم، کاهش گمانه‌زنی‌ها دراین‌باره را شاهد باشیم.
ریچارد کلارک، مشاور مستقل و متخصص درزمینهٔ هلیوم، نظر خود در مورد چالش‌های فعلی این صنعت و چگونگی دستیابی به بازار منظم هلیوم را چنین ارائه کرد: « همان‌طور که قبلاً شنیده‌ایم، ژئوپلیتیک عامل تعیین‌کننده‌ای در صنعت هلیوم است، همیشه بوده و احتمالاً خواهد بود، که در حال حاضر نیز درگیر آن شده‌ایم.»
وی با اشاره به تولیدکنندگان بزرگ گفت: اگر یکی از آن‌ها هلیوم تولید نکند، مقدار زیادی از عرضه را از دست می‌دهیم که برای بازار بسیار مخرب است. برای مقابله با چالش‌های خاص، باید اجازه ورود به این صنعت به نقش‌آفرینان کوچک‌تری مثلاً از آفریقا داده شود؛ آن‌هایی که با هلیوم خالص سروکار دارند.
مانع دیگر ظروف ISO هستند که گرچه در حمل‌ونقل فوق‌العاده‌اند، اما ظرفیتی برای تغلیظ مجدد هلیوم در حین حمل را ندارند.
همچنین مشکل سرمایه‌گذاری نیز وجود دارد، که باعث ایجاد نوعی سکون در صنعت شده است.
به گفته کلارک، برای دستیابی به بازاری منظم‌تر، باید یک نهاد نظارتی بین‌المللی وجود داشته باشد تا هماهنگی‌های لازم در صنعت هلیوم را اجرایی کند.
مطمئناً کمی آرمان‌گرایانه است، اما بااین‌وجود، در صنایع دیگر چنین سابقه‌ای وجود دارد.
راهکار شاید این باشد که مالیاتی برای حفظ کارکرد میدان کلیفساید در یک مقیاس زمانی طولانی‌تر در نظر بگیریم و تداوم آن چرخ طیاری باشد که همیشه تصور می‌شد.
راه‌حل دیگر افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی است. برای داشتن ظرفیت ذخیره‌سازی بیشتر، بطری‌های دوار هلیوم بیشتری برای مهار چرخه عرضه و تقاضا و دادن اطمینان بیشتر به مشتریان اصلی ایجاد شود.
علاوه بر این، با تطبیق ظروف ISO با خنک‌کننده‌های سرمایشی، می‌توان ظروف ISO را مجدداً نصب و خنک نگه داشت.
در آینده این صنعت با چه روندی پیش خواهد رفت؟
با نگاهی به آینده، کلارک اظهار داشت که فراگرفتن مسئله نشتی کاملاً حیاتی است. هر نصب جدید در هرسال باید میزان نشتی بهتری نسبت به نمونه‌های قبلی داشته باشد. من مقدار حدود ۳٪ در سال را پیشنهاد می‌کنم.
وقتی صحبت از همجوشی به میان آمد، بیان کرد:«متعجب می‌شوید اگر بدانید که احتمالاً ظرف ۱۰ سال آینده این پیش‌بینی فعلیت می‌یابد ».
و اگر بعدازآن عرضه شروع شود، صنعت فیوژن بسیار ثروت ساز خواهد شد. اکنون در یک برآورد، در مدل ما، انتظار داشتیم تقاضای هلیوم ۶ درصد در سال افزایش یابد.
مازین بابیکر که از سال ۲۰۱۸ در طیفی از نقش‌های مختلف توسعه فنی و تجاری کار کرده است، در مورد نقش جی.اچ.اس در صنعت هلیوم این‌گونه توضیح داد: «جی.اچ.اس شرکت تخصصی هلیوم است که در سال ۲۰۱۳ تأسیس شد. این شرکت که در زمینی به مساحت ۲۵۰۰۰ مترمربع ساخته‌شده است، در طبقه‌بندی عملیات پایین‌دستی زنجیره ارزش هلیوم قرار می‌گیرد. این شرکت کار خود را به تعمیر و نگهداری و بازرسی دوره‌ای ظروف ISO، فرآیند تهیه این ظروف و پر کردن هلیوم تقسیم می‌کند، درنتیجه این شرکت درباره ظروف ISO طیف وسیعی از خدمات را ارائه می‌کند.
بابیکر که در قطر مستقر است، آخرین تحولات رخ‌داده در منطقه و تأثیر آن‌ها بر بازار گسترده هلیوم را فاش کرد.
به گفته وی، هلیوم تولیدشده توسط گاز قطر تقریباً ۴۰ درصد از تولید جهانی هلیوم را تشکیل می‌دهد که معادل ۲٫۶ میلیارد فوت مکعب استاندارد (bscf) در سال است.
از دیگر پیشرفت‌ها می‌توان به توسعه LNG میدان شمالی اشاره کرد که تولید کشور را در دو فاز افزایش می‌دهد، توسعه NFC شرق که انتظار می‌رود تولید LNG را سالانه ۷۷ میلیون تن افزایش دهد و فاز دوم که تا سال ۲۰۲۷ تکمیل‌شده، ظرفیت تولید را تا ۱۲۶ میلیون تن در سال افزایش خواهد داد.
چالش‌ها یا تنگناهای فعلی این صنعت چیست؟
وقتی صحبت از چالش‌ها به میان آمد او به چالش‌های لجستیکی که هلیوم را به‌صورت روزانه مدیریت می‌کنند، اشاره کرد. پس از همه‌گیری کوید۱۹ محدودیت‌های زنجیره تأمین و تحویل این کانتینرها به مقاصد موردنظر بیشتر شد .
گسترش کانتینرها در سراسر جهان بر زنجیره تأمین هلیوم تأثیر گذاشت، زمان سفر طولانی شد و درنتیجه تقاضای زیادی برای خنک کردن مخازن در شرایط گرم به وجود آمد.
برای غلبه بر این چالش‌ها، این شرکت ظرفیت خنک‌سازی خود را افزایش داده است تا مخازن را در سریع‌ترین زمان ممکن خنک کنند.
نقش ما در اینجا اطمینان دادن از استفاده بهتر برای مشتریانمان است. البته در حال حاضر تحت تأثیر کمبود هلیوم مایع قرارگرفته‌ایم.
در پایان جلسه فیل کورن بلوث، مدیر شرکت مشاوره کورن بلوث آخرین آمار را درباره کمبود هلیوم ۴٫۰ ارائه کرد.
وی اظهار داشت:«این وضعیت پایدار است، اما باید بگویم که شدت کمبود در ماه‌های اخیر کمی کمتر شده است. در سه‌ماهه گذشته یا بیشتر، BLM (دفتر مدیریت زمین) از سال گذشته عملکرد خوبی داشته است (در ماه ژوئن دوباره شروع به کار کردند ) و از آن زمان تاکنون در بیشتر مواقع کار کرده‌اند.»
این مسئله با افزایش درصد تخصیص توسط برخی از نقش‌آفرینان مهم تقویت شد.
برخی از نرخ‌های تخصیص اکنون ۱۰۰ درصد است که هنوز پابرجاست. اگر کسی از این مسئله تعجب کند در توضیح می‌توانم بگویم تقاضای لوازم الکترونیکی کاهش‌یافته است، فکر می‌کنم این موضوع کاملاً شناخته‌شده است. رکود در صنعت الکترونیک وجود دارد. یکی از دو برنامه بزرگ همین است. حدس می‌زنم که احتمالاً تا این اندازه تقاضا کمی از بین رفته است و قیمت‌ها به‌طور چشمگیری افزایش یافته است.
وی افزود که به دلیل گرم‌تر شدن هوا در نیمکره شمالی و تعطیلی تعمیر و نگهداری برنامه‌ریزی‌شده‌تر، ممکن است طی چند ماه آینده دوباره این شرکت در جهت دیگری حرکت کند.
BLM در حال برنامه‌ریزی برای تعطیلی ده‌روزه در اواسط آوریل است. می‌دانم که اکسون یک تعطیلی تعمیر و نگهداری برنامه‌ریزی‌شده دارد. این تعطیلی از حدود ۱۰ جولای شروع می‌شود و قرار است ۲۹ روز طول بکشد. بنابراین اتفاقات جدیدی که در راه است. احتمالاً تعادل عرضه و تقاضا را دوباره در جهت منفی رشد دهد. بنابراین به نظرم کمبود به این زودی برطرف نمی‌شود.
چه زمانی می‌توان انتظار داشت که این کمبود کاهش یابد؟
کورن بلوث بیان داشت:« بیشتر به این بستگی دارد که آیا آمور از جایش بلند می‌شود و نقشش را ایفا می‌کند یا خیر که بسیار به این بستگی دارد که آیا هلیوم روسیه بتواند به بازار برسد یا خیر، مسائل لجستیکی بسیار دشوار خواهد بود.
وی افزود که در خوش‌بینانه‌ترین حالت، ممکن است بازار شاهد ورود هلیوم روسیه در نیمه دوم سال ۲۰۲۳ باشد که به کاهش کمبود کمک کند.
بااین‌حال، احتمال تحریم مستقیم صادرات هلیوم از روسیه می‌تواند این امر را منتفی کند. اگر نکته‌ای ازآنچه گفتم وجود داشته باشد، کلمه کلیدی «عدم قطعیت» است. هیچ‌کس در حال حاضر نمی‌داند که این کمبود چه زمانی پایان می‌یابد. زیرا ندانسته‌های زیادی در مورد آمور و جریان هلیوم روسیه در بازار وجود دارد.
