گاز طبیعی ترکیبی از هیدروکربن‌ها، بخشی از آیین‌های مذهبی و مناظره‌های آکادمیک و منبعی ارزشمند در جهان است. این گاز از چشم غیرمسلح مخفی می‌ماند و بو نیز ندارد. ذخایر این گاز در روسیه از هر جای دیگر در دنیا بیشتر است.
مواد تشکیل دهنده گاز طبیعی چی هستند ؟
پایه گاز طبیعی را متان ( CH4 )، ساده‌ترین هیدروکربن تشکیل می‌دهد ( ترکیبات ارگانیک تشکیل شده از اتم‌های کربن و هیدروژن ). معمولاً در آن هیدروکربن‌های سنگین‌تر و همولوگ‌های متان مانند اتان ( C2H6 )، پروپین ( C3H8 )، بوتان ( C4H10 ) و بعضی افزودنی‌های غیر کربنی نیز دیده می‌شود.
گاز طبیعی به شکل یک میدان گازی در ساختار بعضی سنگ‌ها، بستر گازی بر روی لایه نفت سنگین، تجزیه شده یا در حالت متبلور یافت می‌شود.
بوی گاز
باید اشاره کنیم که هیچ یک از گازهای یادشده در بالا رنگ یا بو ندارند. بوهای مصنوعی و گاه ناخوشایند که همه در زندگی روزمره آنها را استنشاق کرده‌ایم، به این گازها نیز اضافه می‌شوند و به این کار «بو دار کردن گاز» می‌گویند. ترکیب‌های سولفور یا بقیه مواد با رایحه نه چندان دلپذیر، به عنوان «بو» به کار برده می‌شوند. انسان می‌تواند یکی از معمول‌ترین «عطرها» را تشخیص بدهد که به اسم اتانتیول معروف است، حتی اگر یک عدد مولکول آن در میان ۵۰ میلیون مولکول هوا اسیر شده باشد. نشتی‌های گاز به همین روش به راحتی تشخیص داده می‌شوند.
مشاجره‌های آکادمیک
در میان دانشمندان هیچ نظر مشترکی در مورد زادگاه این گازها (به غیر از مبحث لایه‌های زیرزمینی) وجود ندارد. دو نظریه اصلی، یکی نظریه بیوژنیک و دیگری نظریه کانی‌ها عامل‌های متفاوتی را در شکل‌گیری سنگ‌های معدنی فسیلی حاوی هیدروکربن‌ها در لایه‌های زیرزمینی بیان می‌کنند.
تئوری کانی‌ها
شکل‌گیری کانی‌های فسیلی در لایه‌های سنگی قسمتی از فرآیند خارج شدن گاز از زمین است. به دلیل تحرکات درونی زمین، هیدروکربن‌های در اعماق آن به سمت لایه‌های کم فشارتر بالا می‌آیند که نتیجه آن به وجود آمدن ذخایر گاز و نفت سنگین می‌شود.
تئوری بیوژنیک
ارگانسیم‌های زنده بعد از مرگ به اعماق مناطق آبی رسوب کردند و در خلاء تجزیه شدند. به دلیل حرکت عوارض زمینی و جغرافیایی ته‌نشین این موجودات به اعماق زمین نفوذ کردند و باقی‌مانده تجریه‌شده آنها به کانی‌های فسیلی هیدروکربنی تبدیل شدند که عوامل ترموباریک ( گرمافشاری یا گرما و فشار ) از آنها گاز طبیعی نیز ساخت.
روزنه‌های نامرئی
یک فکر غلط وجود دارد که گاز در گودال‌های زیرزمینی محبوس شده و از داخل آنها به راحتی و کامل قابل استخراج است. دقیقاً برعکس! گاز می‌تواند داخل یک سنگ مشبک و متراکم جمع شده باشد که حتی با چشم انسان قابل دیدن نباشد. حتی با در دست داشتن سنگ شنی خارج شده از اعماق زمین هم متوجه نمی‌شویم که در آن گاز وجود دارد.
پرستش گاز ( گازهای زیرزمینی در حال سوختن در معبد )
آشنایی بشر با گاز قدمتی بلند دارد. البته مردم تا حدود قرن چهارم بعد از میلاد یاد نگرفتند که چگونه از آن برای مصارف گرمایشی و روشنایی استفاده کنند. پرتوهای درخشنده ( گاز در حال سوختن ) بدون خاک و گرد و غبار، مدتی طولانی برای افراد مختلفی مرموز و مقدس باقی ماندند. به طور مثال، زرتشتیان آتشکده باکو که تا قرن ۱۹ نیز فعال بود و در قرن ۷ میلادی بر روی شبه‌جزیره آب‌شوران در آذربایجان بنا شد.
لامپ‌های گرمایشی و اولین گاز در روسیه
تاریخچه صنعت گاز روسیه به سال ۱۸۱۱ میلادی برمی‌گردد. در آن زمان یک مخترع به نام «پیوتر سوبولوسکی» لامپ گرمایشی را اختراع کرد؛ اولین دستگاه برای تولید گاز مصنوعی. گزارش کردن این اختراع در یکی از نشست‌های مجمع فلسفه، دانش و هنر روسیه، با حکم تزار اول روسیه برای او یک مدال به ارمغان آورد. چند سال بعد در ۱۸۱۹ میلادی اولین چراغ گازی در جزیره «آپتکارسکی» در سنت پترزبورگ روشن شد. بنابراین، تاریخچه صنعت گاز روسیه از تقریباً ۲۰۰ سال پیش آغاز شد که سالگرد آن در سال ۲۰۱۱ بود.
در میانه‌های دهه ۱۹۲۰، ۲ میلیارد و ۲۹۹ میلیون لیتر گاز در شوروی سابق تولید شد. در ۲۰۱۰ گروه «گَز پروم» بیش از ۵۰۰ بیلیون لیتر گاز تولید کرد. روسیه بزرگ‌ترین منابع طبیعی گاز جهان را در اختیار دارد. سهم این شرکت از این منابع در حدود ۷۰% درصد است. بنابراین بیشترین ذخایر جهانی گاز را شرکت گَز پروم در دست گرفته است.
اولین اقدام برای استفاده عمومی از گاز طبیعی در روسیه در فاصله‌ای نه چندان دور از محل آتشکده باکو، در یک پالایشگاه در باکو و در سال ۱۸۵۹ انجام شد.
صنعت گاز روسیه در مسیر رشد از قرن ۲۰ میلادی به بعد قرار دارد؛ از میادین گازی بهره‌برداری شد و گازهای استخراج شده وارد صنعت شدند.
طنز روسی
اگرچه تا قرن ۲۰ میلادی در روسیه گاز طبیعی را یک «محصول جانبی» از نفت سنگین می‌دانستند. مفهوم گاز یا میعانات گازی وجود نداشت و به طرز تصادفی پیدا شدند. این منابع در حفاری‌های چاه‌های آرتزین و به دست یک تاجر خلاق از «ساراتو» کشف شدند که یک کارخانه شیشه و کوره آجرپزی را بر روی منبع گازها احداث کرد و در جستجوها و حفاری‌های خود به دنبال آب به اشتباه آنها را پیدا کرد. تولید‌کنندگان به مرور دریافتند که گاز طبیعی بسیار موثر و کارآمد خواهد بود.
منبع: گازپروم
ترجمه: دایان گاز
خیلی مفید بود.ممنون
علت بودار کردن گازها پس برای تشخیص نشتی آنها میباشد؟
خواهش می کنم. بله دقیقا همین موضوع است.