Air Liquide
مریخ نورد «کنجکاوی» ناسا که در آن تکنولوژی شرکت Air Liquide به کار رفته است، شواهد جدید به جا مانده در سنگ‌های مریخی پیدا کرده که نشان می‌دهند حیات در گذشته دور در این سیاره وجود داشته و در کنار این سنگ‌ها نشانه‌های دیگری در اتمسفر به تحقیقات مربوط به حیات در سیاره سرخ کمک می‌کنند.
اگرچه این یافته‌ها به تنهایی حیات در مریخ را اثبات نمی‌کنند اما دلایل علمی خوبی برای ماموریت‌های بعدی به این سیاره و ادامه اکتشافات لایه‌های سطحی و زیر سطحی هستند. مریخ‌نورد «کنجکاوی» ترکیبات آلی (ارگانیک) مقاومی در سنگ‌های رسوبی سه میلیارد ساله مجاور سطح و همچنین تغییرات فصلی در اندازه گاز متان (CH4) در جو را کشف کرده است.
در ترکیبات آلی کربن و هیدروژن وجود دارند و گاهی مولکول‌های O2، N2 و عناصر دیگر نیز در آن‌ها دیده می‌شوند. در بیشتر مواقع، حضور ترکیبات آلی در یک مکان نشان از وجود حیات در آنجاست اما این مطلب عمومیت ندارد و ترکیب‌های آلی از فرآیندها‌ی غیر زیستی نیز تولید می‌شوند و همیشه نشانگر حیات نیستند.
آقای «توماس زوربوخن» معاون قائم مقام هیئت مدیره ماموریت‌های علمی ناسا در واشنگتن در این مورد توضیح داد:
« با این یافته‌های جدید، مریخ به ما می‌گوید که در مسیر درستی قرار داریم و به جستجوی خود برای حیات در آن ادامه بدهیم. من مطمئن هستم که ماموریت‌های برنامه‌ریزی شده کنونی ما قفل‌های جدید از تاریخ ناشناخته این سیاره را باز می‌کنند. »
خانم «جِن آیگن بورد» از مرکز پروازهای «گودارد» ناسا در «گرین بِلت» شهر مریلند آمریکا، که نویسنده اصلی یکی از دو مقاله علمی جدید است، در اینباره گفت:
« ‘کنجکاوی’ موفق نشده که منبع این ترکیبات آلی را تشخیص بدهد. چه ترکیبات آلی در سنگ‌های مریخی نشانه‌ای از حیات باشند یا خیر و چه حیات در کنار آن‌ها به وجود آمده باشد یا نه، یک نکته بدیهی است که این مواد سرنخ‌های شیمیایی از شرایط سیاره‌ای و تحولات مریخ هستند. »
اگرچه جو سیاره سرخ امروز نمی‌تواند میزبان حیات باشد اما شواهد واضحی نشان می‌دهند که در گذشته آب مایع، اساسی ترین ماده برای شروع حیات، بر سطح مریخ جاری بود. داده‌های به دست آمده از کنجکاوی به ما می‌گویند که میلیاردها سال قبل در یک دریاچه آبی در گودال «گِیل» در مریخ تمام مواد مورد نیاز برای رشد حیات، شامل بلوکه‌های ترکیبات شیمی و منابع انرژی حضور داشتند.
خانم آیگن بورد در ادامه اضافه کرد:
” سطح مریخ در معرض تشعشعات رادیو اکتیو فضایی قرار دارد. پرتوهای رادیو اکتیو و مواد شیمیایی خطرناک مولکول‌های آلی را تجزیه می‌کنند. پیدا کردن ترکیبات آلی در پنج سانتی‌متر زیر سطح سنگ‌های شکل گرفته در زمان حیات‌پذیری مریخ، ما را قانع می‌کند که با داستان ترکیبات آلی و ارگانیک در سیاره سرخ آلی در طی ماموریت‌های و حفاری‌های بعدی بیشتر آشنا شویم. “
پیدا کردن ترکیبات آلی
برای تشخیص ترکیبات آلی در خاک مریخ، مریخ نورد کنجکاوی سنگ‌های معروف به «سنگ‌های آهکی» در چهار ناحیه مختلف گودال «گِیل» را سوراخ کرد. این سنگ‌ها به مرور در طی چند میلیارد سال از گِل و لای‌های ته نشین شده در کف این دریاچه باستانی تشکیل شدند. این نمونه‌های سنگی در “SAM” یا دستگاه آنالیز نمونه در مریخ بررسی می‌شوند که در داخل دستگاه یک تنور قدرتمند نمونه‌ها را تا ۹۰۰ فارنهایت یا ۵۰۰ درجه سلسیوس حرارت می‌دهد تا مولکول‌های آلی (ترکیبات ارگانیک) از سنگ جدا شوند. مولکول‌های ارگانیک کوچک به دست آمده از سنگ‌های آهکی در داخل دستگاه اندازه‌گیری شدند زیرا مولکول‌های بزرگ‌تر به راحتی تبخیر نمی‌شوند.
نتیجه این اندازه‌گیری تعداد ده مولکول کربن در هر یک میلیون مولکول یا بیشتر بود. این تعداد نزدیک به مقدار ثبت شده از شهاب سنگ‌های مریخی و همچنین صد برابر بیشتر از کربن آلی شناسایی شده در حفاری‌های قبلی در سطح این سیاره است. بعضی از مولکول‌های شناسایی شده شامل تیوفن، بنزن، تولوئن و حلقه‌های کوچک کربن مانند پروپین و بوتیلن هستند.
در سال ۲۰۱۳ دستگاه “SAM” مولکول‌های ترکیبات آلی که در خود کلورین داشتند را در عمیق‌ترین بخش‌های حفره شناسایی کرد. این اکتشاف جدید به کلکسیون مولکول‌های یافته شده در سنگ‌های آهکی دریاچه باستانی مریخ اضافه می‌شود و دلیل محفوظ ماندن آن‌ها را مشخص می‌کند.
پیدا کردن متان در جو و کربن قدیمی محفوظ شده در سطح سیاره به دانشمندان این اطمینان را می‌دهد که مریخ‌نورد سال ۲۰۲۰ ناسا و مریخ‌نورد «اگزو مارس» اتحادیه فضایی اروپا ترکیبات ارگانیک بیشتری نیز در لایه‌های سطح و نیمه‌سطحی پیدا خواهند کرد.
این نتایج همچنین تاییدی برای دانشمندان است که در حال تلاش برای پیدا کردن جواب‌هایی به فرضیه حضور حیات در سیاره سرخ هستند.
شرکت “Air Liquide”، بخشی از اکتشافات
شرکت Tier One مسئولیت نصب «لوله‌های مویرگی سَوانگار» را بر عهده داشت که کار جداسازی مولکول‌های به دست آمده از سطح مریخ قبل از آنالیز شدن در تجهیزات مریخ‌نورد را انجام می‌دادند. پیشرفت شرکت “ Air Liquide ” در حوزه جوش و لحیم‌کاری در اندازه میکرو در مقر «ساسناژ» در کشور فرانسه باعث شد که این شرکت نیز جزئی از پروژه بزرگ کنجکاوی باشد.
پیشرفت در تکنیک فشرده سازی لوله‌های مویرگی قبل از لحیم‌کاری یکی از حوزه‌های تخصصی این شرکت در صنعت فضایی است. آقای «دامینیک چزوت»، تکنسین این شرکت آخرین قطعات سَوانگار را در مقر ناسا در واشنگتن نصب کرد. این عملیات به جوشکاری بسیار دقیق و بدون خطا نیاز داشت.
اگزو مارس
مریخ‌نورد اگزو مارس در سال ۲۰۲۰ به فضا پرتاب خواهد شد تا جستجوی حیات بر روی سیاره سرخ را ادامه دهد. شرکت Air Liquide نیز همانند پروژه کنجکاوی، ماموریت یافته که لوله‌های مویرگی سَوانگار در تجهیزات اصلی این پروژه به نام “MOMA” یا « آنالیزور مولکول‌های ارگانیک مریخ » را نصب کند. دستگاه “MOMA” در آزمایشگاه سیستم‌های اتمسفری درون دانشگاهی یا “LISA” برای تشخیص فعالیت‌های بیولوژیکی ساخته شده است. تمامی مراحل نصب در اتاق ایزوله “ISO5” انجام گرفت که دقت و تمرکز بیشتری را می‌طلبید، زیرا برای جلوگیری از آلودگی هرگونه حیات احتمالی بر روی مریخ در محیطی استریل انجام شد.
ساخت بخش‌های دیگر این مریخ‌نورد نیز به متخصصین ماهر شرکت “ Air Liquide ” واگذار شد، مانند:
سوپاپ‌های خاموش/ روشن « بای استابل »، کلیدهای تعویض ستون‌های سَوانگار، تانک ذخیره و میکرو سوپاپ تنظیم مقدار هلیوم ( داخل دستگاه سوانگار )، لوله‌های گرم‌کننده برای ثابت نگه داشتن دمای نمونه‌ها، سلول‌های مجزا کننده که مواد لازم برای آنالیز را در خود جای داده‌اند و بسیاری دیگر.
این تیم موفق شد که تکنولوژی‌‌های شرکت را با شرایط آزمایشگاه و اتاق ایزوله تطبیق بدهد و بر محدودیت‌هایی مانند آلوده سازی و استریل نگه داشتن قطعات چیره شود.
ترجمه: دایان گاز
