امروزه اثر گازهای هیدروژن و برخی گازهای حاوی هیدروژن فشرده شده بر تردی فولادها، کاملاً شناخته شده است. اثر تردکنندگی منجر به شکست( در برخی موارد انفجار )سیلندرهای هیدروژن شده است که این موضوع باعث شده کاربران و سازندگان سیلندر گاز اقدامات ویژه ای را در این خصوص اتخاذ نمایند. براساس گزارش هایی که تاکنون به دست آمده، اتخاذ این اقدامات، کلیه شکست های شناخته شده در سیلندر های هیدروژنی ناشی از پدیده تردی را حذف نموده است.
توصیه اصلی در این خصوص، محدودسازی استحکام کششی فولادها( به استاندارد ملی ایران شماره ۱-۱۴۶۵۵ مراجعه شود )و حذف عیوب ساخت می باشد.
استفاده از شیوه های فولادسازی، شیمی و فنون تولید که در اوایل دهه ۸۰ برای سیلندرهای آب دهی و برگشت داده شده از جنس فولاد ۳۴CrMo4 به کار برده شد موجب گردید حد استحکام کششی ۹۵۰MPa این فولاد، گسترش یافته و به طور موفقیت آمیز برای فشار کاری تا ۳۰۰Bar به کار گرفته شود. این شیوه به طور گسترده ای تا زمان حاضر استفاده می شود. این شیوه برای سایر فشارهای بالاتر نیز، گرچه حدود استحکام کششی پایئن تر، استفاده شده است.
در سال های اخیر، پیشرفت های فولادسازی همچون کاهش مقادیر گوگرد و فسفر، امکان افزایش حد ۹۵۰MPa استحکام کششی را برای کاربری گاز تردکننده فراهم ساخته است. آزمایش های تجربی نشان داده که پارامترهای زیر بر روی تردی هیدروژن اثر می گذارد:
الف – ریز ساختار ناشی از ترکیب شیمیایی و عملیات حرارتی
ب – خواص مکانیکی فلز
پ- تنش اعمال شده
ت- عیوب سطحی داخلی ناشی از تمرکز تنش موضعی
ث- ویژگی های گاز درون سیلندر( ترکیب، کیفیت، فشار و غیره )
در تدوین این استاندارد، صرفاً موارد ویژگی های مواد الف و ب ویژگی های گاز ث در بالا مدنظر قرار گرفته است. سایر موارد ضروری پ و ت در بخش های سه گانه مجموعه استاندارد های ISO9809 پوشش داده شده است.
برخی از فولاد های کم آلیاژی غیر از ۳۴CrMo4 به منظور مناسب بودن برای ساخت سیلندر های گاز در سرویس گازهای تردکننده ممکن است نیاز به استحکام کششی کمتر از ۹۵۰MPa داشته یا برای استحکام بالاتر از ۹۵۰ مجاز باشند.
این استاندارد، روش های آزمون برای شناسایی فولادهایی را مشخص می کند که همراه با سایر الزامات ساخت طبق مجموعه استانداردهای ۹۸۰۹ ISO( تمام بخش ها )منجر به سیلندر هایی مناسب برای استفاده در سرویس گازهای تردکننده خواهد شد.
این آزمون ها به دنبال یک برنامه گسترده در سطح جهانی که شامل آزمون های آزمایشگاهی و آزمون در ابعاد حقیقی( جامع )می باشد، توسعه یافته است. همچنین به استاندارد E 29-753 AFNOR مراجعه شود.
این استاندارد یک قسمت از مجموعه استاندارد های ملی ایران به شماره ۱۴۶۵۵ با عنوان کلی زیر می باشد:
سیلندرهای گاز قابل حمل و نقل _سازگاری مواد سیلندر و شیر با محتوای گاز :
قسمت ۱ : مواد فلزی
قسمت ۲ : مواد غیر فلزی
قسمت۳ : آزمون خوداشتعالی برای مواد غیر فلزی در اتمسفر اکسیژن
تالیف : سمیه احقری
